Krokodili dhe Kumarxhiu jane dy vepra që Dostojevski ka shkrue me paraqitë atë që po ndodhte me jetën e vet në ato çaste, dhe bashkë me të edhe përsiatjet që blunte për ndodhitë rretheqark që i ndërlidheshin në efektin e madh domino deri te jeta e tij. Mbrenda zanit të veprave janë ma tej edhe zanet e tjerë, të mbrendshëm të tij ose të jashtëm, që Mikhail Bakhtin ia quejti polifoni.

Kjo është historia e çlirimit nga burgu, në maj të vitit 1945, të katër të burgosurve politikë holandezë, në fund të Luftës së Dytë Botërore dhe e kthimit të tyre në Holandë. Kjo është një histori trimërie që do t’ju bëjë të mendoni thellësisht për protagonistët e saj dhe të lëshoni lotët e mirënjohjes për heroizmin e tyre.

Teksa agimi i mjegullt i Milanos bën përpara lodhshëm, e paqtuar, me hundën nazike përpjetë, po fle rrugaçja e vogël. E ka fituar apo e ka humbur luftën e vogël që ditë për ditë ka luajtur me dhëmbët shtrënguar kundër paturpësisë, rinisë dhe gënjeshtrave? Por a mund të bënte ndryshe? Ai vetë, Antonio – siç pohonte Piera s’e detyroi të mbrohet e ta gënjejë? Po ajo nuk kishte arsye për të qenë ndyrësirë? Thua se vetëm tani Antonio po e kuptoka më së fundi se cila është Laide dhe sesi mjerimet e saj nuk kanë mbinë nga ajo, por është detyruar me pahir, ditë për ditë, nga qyteti, nga burrat, edhe nga vetë Antonio, dhe nuk kishte as faj, as ligësi, as turp, as arsye për përçmim apo ndëshkim?

“Në qiellin lart, që ma me forcë shëndrit/ prej tij, unë qeshë; dhe pashë çka me tregue/ as di, as mundet kush andej ka zbrite”.

“Aurelia” është novela e fundit e shkruar nga Gerard de Nerval dhe është një përjetim i ëndrrave, i fiksimeve dhe i marrëzisë. Është rrëfimi i pasionit trazues të Nervalit ndaj një aktoreje dhe pasoja e mëtejme e çmendurisë që e përfshiu.

Kjo vepër është ndërtuar mbi një letër reale që Franz Kafka ia nisi të atit, por që nuk e lexoi kurrë dhe falë Maks Brodit, lexuesi ka edhe në ditët tona një histori të rrallë të marrëdhënies mes babait dhe djalit, e cila shkon deri në detajet më të thella të këtij raporti.

Ndoshta, shtrohet pyetja, nga çfare intuite, nga cili zbulim i të vërtetës së fshehur, përtej shtratit të vanitetit njerëzor, shkrimtari ka marrë atë forcë të kristaltë paditëse kundër banalitetit dhe marrëzisë së mëkatit, të harresës dhe të dashakeqësisë.