Tre shokët

I ndërtuar si një rrëfim në veten e parë, nga Robert Lokamp, romani zhvillohet në dy linja komplementare, linjën e shpalosjes përmes episodeve të ndryshme të një miqësie jashtëzakonisht të pastër e të sinqertë midis rrëfyesit, Oto Kaslerit dhe Gotfrid Lencit dhe linjën e një dashurie nga më të bukurat dhe prekëset që ka prodhuar letërsia moderne, ajo e Robit me Patin. Tre shokët janë tre tridhjetëvjeçarë gjermanë që kanë shpëtuar gjallë nga Lufta e Parë Botërore. Ishin njohur në llogoret e vdekjes kur nuk ishin më shumë se tetëmbëdhjetëvjeçarë, kishin parë moshatarët dhe miqtë e tyre të vriteshin, vetë ishin plagosur disa herë, por fati i kishte lënë të jetonin paqen që erdhi më pas e cila do të vinte me hidhërimin e zhgënjimeve dhe kotësisë për të cilën ishin sakrifikuar kaq shumë jetë. Këta janë shokët e lidhur në mbijetesë, thënë ndryshe në një jetë të dytë, shokë të zemrave të pastra dhe të dëshpërimit njëkohësisht. Qenë kthyer nga lufta porsi minatorët që dalin nga një galeri e shembur. Kishin dashur të marshonin kundër gënjeshtrës, egoizmit, lakmisë, plogështisë së zemrave, të cilat ishin fajtore për gjithë ato mundime që kishin hequr e lënë. Por gjithçka ishte shkatërruar, harruar, falsifikuar. Koha e njerëzve të mëdhenj dhe ëndrrave të mëdha kishte vdekur. Po triumfonin afaristët, korrupsioni, mizerja. Tre shokëve dhe brezit të cilit i përkisnin u kishte mbetur ndjenja e dëshpërimit, e moskokëçarjes dhe pija. Dhe një lidhje e shenjtë në miqësi, që nuk i gjendet shoqja. Banaku i barit Internacional ku mblidheshin pas punës dhe në fundjava ishte “vendkomanda e jetës”, sipas Robit. Rrëfimi i tij shpaloste në çdo episod dhe detaj atmosferën e jetës në Gjermaninë midis dy luftërave. Ndërkaq një katalog i pijeve të njohura e të panjohura për ne farfurinte nga njëra faqe e librit në tjetrën, konjaku që rridhte si i florinjtë, xhini që vezullonte si akuamarin, rumi që ishte si vetë jeta, martini, kalvados dhe shtajnhengermi, një pije gjermane si raki dëllinje. Tre shokët kishin një servis makinash dhe një pikë karburantesh, siç mund ta themi në fjalorin e sotëm. Manovrat dhe marifetet e tyre për të shitur e fituar porosi pune i jepnin romanit dritën e një humori të çiltër e të gëzueshëm. Kudo rreth e rrotull tyre gjallon Gjermania e lodhur, në krizë dhe në depresion, si parathënie e nazizmit.